Ks. Michał Kaszowski

Ks. dr Michał Kaszowski, wykładowca teologii dogmatycznej

Wydział Teologiczny Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach

Nauka o Trójcy Świętej w pismach Vassuli Ryden

W opracowaniu tym nauka o Trójcy Świętej zawarta w Praw­dziwym Życiu w Bogu, zostanie porównana z nauczaniem Katechizmu Kościoła Katolickiego[1]. Druga część poświęcona będzie teologicznej analizie głównych zarzutów stawianych Vassuli Ryden, odnoszących się do jej nauki o Trójcy Świętej.

Część I:

Trójca Święta w Katechizmie Kościoła Katolic­kiego i w „Prawdziwym Życiu w Bogu”.

Można czasami zetknąć się z zarzutami, że nauczanie o Trójcy Świętej w pismach Vassuli Ryden jest błędne, wręcz heretyckie i niezgodne z nauczaniem kościoła katolickiego. Tego zdania jest między innymi o. M. Pacwa SJ[2]. Czy taki za­rzut jest zgodny z prawdą?

Naucza w sposób heretycki ten, kto przeciwstawia się na­uczaniu Kościoła. Tymczasem pisma Vassuli Ryden – wbrew temu, co się im zarzuca – zawierają naukę całkowicie zgodną z nauczaniem kościoła katolickiego. Aby to uzasadnić, trzeba porównać treść „Prawdziwego Życia w Bogu” z nauczaniem „Katechizmu Kościoła Katolickiego”, który podaje istotne prawdy wiary dotyczące tajemnicy Trójcy Świętej. Przypo­mnimy je sobie.

Jest jeden Bóg w trzech Osobach

Pierwsza podstawowa prawda objawiona – przypomniana przez Katechizm – to ta, że Bóg jest Bogiem jedynym co do natury: „Trójca jest jednością”. Nie wyznajemy trzech bogów, ale jednego Boga w trzech Osobach”[3]. Chrześcijanie wierzą w to, że Bóg jest jeden. Bardzo często jednak wielu wierzących tak się przyzwyczaiło do myślenia i mówienia o trzech Oso­bach Boskich, jakby było rzeczywiście „trzech bogów”: jeden w niebie – Bóg Ojciec; drugi – Jezus Chrystus, Bóg człowiek; trzeci – Duch Święty, który działa teraz w Kościele. Tymcza­sem istnieje tylko JEDEN Bóg.

Takie samo jak w Katechizmie nauczanie o jedyności Boga znajdujemy w pismach Vassuli Ryden. Oto kilka przykładów.

„Jestem Jeden. Najświętsza Trójca jest Jednością, Ja jestem Jeden!” (4.04.87).

„Ja, wasz Pan, Jezus Chrystus, kładę Tchnienie Mojej Miło­ści na waszych czołach i z wielką Miłością błogosławię każ­dego z was, żeby was zjednoczyć i abyście stali się jedno, jak Najświętsza Trójca jest Jedna i Ta Sama. Bądźcie i wy jedno pod Moim Świętym Imieniem” (10.10.89). Tak więc Kościół ma być jeden i zjednoczony, bo i Trójca Święta jest tylko jedna.

„Ja jestem tylko jednym Bogiem i oni powinni zrozumieć, że Najświętsza Trójca jest cała Jednością! Duch Święty, Ojciec i Syn, Jezus Chrystus, wszyscy trzej są Jednym. Vassulo, przylgnij do Mnie, ucz się ode Mnie” (4.04.87).

Tak więc – według Katechizmu i „Prawdziwego Życia w Bogu” – Trójca Święta jest jedna w Swojej Boskiej substancji, czyli istocie albo naturze (por. KKK 252).

Każda Osoba Boska jest całym Bogiem

Kościół uczy, że każda Osoba Boska jest cała tym samym Bogiem, wiecznym i nieskończonym. Znaczy to, że Boska sub­stancja nie jest podzielona na trzy części, posiadane oddzielnie przez każdą z Boskich Osób. Katechizm wyraża tę trudną do pojęcia dla naszego umysłu tajemnicę następująco: „Osoby Boskie nie dzielą między siebie jedynej Boskości, ale każda z nich jest całym Bogiem: „Ojciec jest tym samym, co Syn, Syn tym samym, co Ojciec, Duch Święty tym samym, co Ojciec i Syn, to znaczy jedynym Bogiem co do natury. Każda z trzech Osób jest tą rzeczywistością, to znaczy substancją, istotą lub naturą Bożą” (KKK 253).

Nauka, że każda Osoba Boska jest tą samą najwyższą rze­czywistością, czyli tym samym Bogiem co do substancji, znaj­duje się także w pismach Vassuli Ryden. I tak Jezus, mówiąc o Swojej Boskiej naturze – tej samej dla wszystkich Osób – po­ucza Vassulę: „Ja jestem Jeden, jestem Wszystkim w Jednym, Ja jestem Wszystkim w Jednym.

- Jesteś Wszystkim w Jednym?!

- Jestem.

- A Światłość?

- Ja jestem także Światłością.” (2.03.87).

Powyższy tekst usiłuje nam przybliżyć nieprzeniknioną ta­jemnicę wiary, przekazywaną przez Kościół, tę mianowicie, że każda Boska Osoba jest tą samą Boską substancją, tym samym Boskim „Wszystkim”, czyli Nieskończoną Doskonałością. Inaczej mówiąc Ojciec, Syn i Duch Święty jest tą samą nie­skończoną doskonałością, którą nazywa się substancją, istotą lub naturą Boską (por. KKK 252, 253).

Osoby Boskie nie są rozdzielone

Katechizm wyjaśnia następnie, że Osoby Boskie nie są od­dzielone od Siebie z powodu jednej natury (substancji, istoty). „Ojciec jest cały w Synu, cały w Duchu Świętym, Syn jest cały w Ojcu, cały w Duchu Świętym; Duch Święty jest cały w Ojcu, cały w Synu” (KKK 255).

Taka sama jest też nauka w „Prawdziwym Życiu w Bogu”. I tak Chrystus wyjaśnia Vassuli: „Czyż ci nie powiedziałem, że Ja jestem w Ojcu, a Ojciec jest we Mnie? Skoro Ja jestem w Ojcu, a Ojciec we Mnie, Moje Serce jest również w Ojcu, a Jego Serce jest w Moim.” (25.03.96)

A więc i nauka Kościoła o nierozdzielności Osób Boskich ze względu na Ich naturę pokrywa się z tym, co można znaleźć w pismach Vassuli Ryden.

Chociaż Bóg jest jeden, jednak Osoby Boskie różnią się między Sobą realnie

Kolejna prawda – a właściwie kolejna tajemnica dotycząca Trójcy Świętej, podana przez Katechizm – mówi o realnej róż­nicy między Boskimi Osobami i jest sformułowana następu­jąco: „Bóg jest jedyny, ale nie jakby samotny” (quasi solitarius. Fides Damasi: DS 71.). „Ojciec”, „Syn”, „Duch Święty” nie są tylko imionami oznaczającymi sposoby istnienia Boskiego Bytu, ponieważ te Osoby rzeczywiście różnią się między sobą: „Ojciec nie jest tym samym, kim jest Syn, Syn tym samym, kim Ojciec, ani Duch Święty tym samym, kim Ojciec czy Syn” (DS 530. Sobór Laterański IV (1215): DS 804). Różnią się między sobą relacjami pochodzenia: „Ojciec jest Tym, który rodzi; Syn Tym, który jest rodzony; Duch Święty Tym, który pochodzi” (Sobór Laterański IV (1215): DS 804.). Jedność Boska jest trynitarna” (KKK 254).

Taką samą naukę o rzeczywistych różnicach między Oso­bami Boskimi można znaleźć w pismach Vassuli. Chociaż jed­ność Trójcy Świętej jest tam bardzo mocno podkreślona, to jednak Osoby Boskie nie identyfikują się. I tak np. mówią od­dzielnie jako różne Osoby; Jezus mówi o Ojcu i o Duchu Świętym, ale nigdy nie identyfikuje się z Nimi jako Osobami. Dlatego też nigdy nie mówi: Ja jestem tą samą OSOBĄ co Oj­ciec, tą samą OSOBĄ co Duch Święty. Nigdy nie są negowane ani utożsamiane relacje pochodzenia, dzięki którym Osoby Boskie są rzeczywiście różne. Identyfikację widać jedynie wtedy, gdy któraś z Osób Boskich mówi o Boskiej substancji, to znaczy o Swojej naturze, która – jak uczy Kościół – jest tą samą dla wszystkich Osób (por. KKK 253).

W „Prawdziwym Życiu w Bogu” można zauważyć podobny sposób objawiania się Trójcy Świętej jak w Piśmie Świętym. Otóż najpierw, w Starym Testamencie, objawia się Bóg je­dyny, potem zaś, w Nowym Testamencie, prawdziwy i jedyny Syn Boży, który stał się człowiekiem. Ten Syn Najwyższego obiecuje następnie Ducha Świętego, czyli Kogoś, kto – chociaż nie identyfikuje się z Ojcem i Synem – będzie miał wszystkie przymioty i cechy natury Boskiej, jak np. Boskie poznanie, umożliwiające Mu przeniknięcie głębokości samego Boga (por. 1 Kor 2,10), Jego wszechmoc itd.

Powyższe porównanie narzuca następujący wniosek: w „Prawdziwym Życiu w Bogu” znajdujemy taką samą naukę o Trójcy Świętej, jaką podaje Katechizm Kościoła Katolickiego, to znaczy jest to ta sama nauka, którą Kościół głosi w swoim dogmatycznym nauczaniu.

 

Część II

Odpowiedzi na zarzucanie pismom Vassuli herezji trynitarnych

Przejdźmy obecnie do omówienia różnych zarzutów stawia­nych orędziom „Prawdziwe Życie w Bogu”. Spróbujemy zna­leźć odpowiedzi na nie, a przy okazji przeanalizujemy stoso­wanie różnych tendencyjnych metod, których używanie w od­niesieniu do innych dzieł teologicznych skończyłoby się z pewnością znalezieniem i w nich błędów.

Uniwersalna metoda pozwalająca wszędzie znaleźć herezję

Chociaż nauka „Prawdziwego Życia w Bogu” o Trójcy Świętej jest taka sama, jak nauka Katechizmu Kościoła Kato­lickiego, to Vassula Ryden i jej pisma stają się często przed­miotem ostrej krytyki i oskarżeń o herezje. I tak niektórzy teo­logowie zarzucają jej pismom, iż utożsamiają Osoby Trójcy Świętej, to znaczy przedstawiają je jako identyczne, rozsze­rzając przez to heretycką naukę trynitarną.

Ale czy to prawda, że „Prawdziwe Życie w Bogu” przeciw­stawia się nauce dogmatycznej Kościoła, według której istnieje realna różnica między Osobami Boskimi? (por. KKK 253, 254, 255)

Uważna lektura pism Vassuli i analiza tego, co ona sama mówi w czasie swych licznych świadectw, w żadnym wypadku nie upoważnia do wydawania podobnego sądu, gdyż w „Praw­dziwym Życiu w Bogu” trzy Osoby Boskie ukazują się jako różniące się realnie od siebie.

Ta realna różnica Osób uwidacznia się w fakcie, że Osoby Boskie mówią oddzielnie. Przede wszystkim zaś – i to jest chyba najważniejsze – nigdy nie kwestionuje się w tych pi­smach relacji pochodzeń, przez które Osoby Boskie różnią się między sobą realnie (por KKK 254). Tak więc Syn nie identy­fikuje się z Ojcem jako Osoba, bo nigdy nie jest określany jako Ten, „który rodzi” (por. KKK 254), lecz jest Tym, który „jest zrodzony” (por. KKK 254 oraz Orędzia np. z 4.10.86; 27.09.86)[4]

Podobnie Duch Święty nie identyfikuje się ani z Ojcem, ani z Synem jako Osoba Boska, bo nigdzie nie jest nazwany „Tym, który rodzi” (czyli Ojcem), ani też „Tym, który jest rodzony” (czyli Synem). Jest On też posyłany przez Ojca[5] i przez Syna[6]. W tym fakcie posyłania uwidacznia się też Jego odręb­ność, bo przecież nikt nie posyła samego siebie, lecz od­rębną osobę.

Tak więc w całości pism Vassuli Osoby Boskie są przed­stawione – zgodnie z nauczaniem Kościoła – jako różniące się realnie między sobą. Nie ma w całym dziele „Prawdziwe Życie w Bogu”[7] ani jednego zdania, które zawierałoby herezję tryni­tarną. Nie ma jej nawet w tych krytykowanych fragmen­tach, w których Osobom Boskim przypisywane są podobne imiona. Błędem trynitarnym mogłyby być jedynie wyraźne stwierdze­nia typu: „W Bogu nie ma relacji pochodzenia”; „W Bogu ist­nieje tylko jedna Osoba”; „Ojciec, Syn i Duch Święty to ta sama Osoba”, „Ja, Jezus Chrystus, jestem tą samą Osobą co Ojciec i Duch Święty”, „Ojciec, Syn i Duch Święty identy­fi­kują się jako Osoby Boskie, nie odróżniają się od siebie jako Osoby”. Takich heretyckich stwierdzeń, niezgodnych z na­uczaniem Kościoła, nie ma oczywiście w pismach Vassuli Ry­den.

Jeśli więc nie ma błędów doktrynalnych w „Prawdziwym Życiu w Bogu”, to w jaki sposób przeciwnikom tego dzieła udaje się je rzekomo „znaleźć”? Otóż atakujący to dzieło wie­dzą dobrze, że straciliby na próżno czas, szukając herezji for­malnych – czyli takich, które są wyrażone jednoznacznie i ce­lowo – ponieważ nie ma ich w tym dziele. Dlatego też wybie­rają swoistą metodę, aby „mimo wszystko i za wszelką cenę” znaleźć w nim „błędy i herezje”.

Czym charakteryzuje się ta metoda? Jej fundament jest pro­sty. Wystarczy po prostu odczytywać teksty „Prawdziwego Życia w Bogu” według następującej zasady: kiedy orędzia Osób Boskich można interpretować zarówno w duchu naucza­nia Kościoła jak i niezgodnie z nim, wtedy należy nadać im znaczenie, które sprzeciwia się temu nauczaniu. Dzięki tej metodzie – stosowanej z upodobaniem przez wielu w odniesie­niu do pism Vassuli – dochodzi się zawsze do upragnionego wniosku, że zaprzeczają one dogmatom Kościoła i rozpo­wszechniają herezje. Metoda ta jest jednak nieuczciwa. Gdyby bowiem zastosowało się ją do Pisma Świętego, „znalazłoby się” nawet w nim „mnóstwo herezji”.

 

«Niejasne» lub «wieloznaczne» nie oznacza: „błędne” i „he­retyckie”

Inną ulubioną bronią w zwalczaniu pism Vassuli jest zarzu­canie im niejasności, dwuznaczności lub wieloznaczności. I ten zarzut jest nieuczciwy, bo sugeruje, że wieloznaczność lub niejasność jest błędem albo że wypowiedzi wieloznaczne są bezsensowne i bezwartościowe. To się chce zasugerować czy­telnikom. Tym sposobem można by jednak łatwo kompromi­tować nawet najcenniejsze dzieła literackie.

Sugerowanie błędu tam, gdzie jest niejasność lub wielo­zna­czność, jest niedopuszczalne, niezgodne z prawdziwymi zasa­dami odczytywania tekstów. Gdyby bowiem tak było, trzeba by podważyć wartość wszystkich wyrażeń poetyckich, metafor, porównań, które tak często występują nawet w Piśmie Świę­tym.

Otóż błąd czy herezja tkwi w stwierdzeniach lub zaprzecze­niach jednoznacznych. Co do zdań wieloznacznych lub nieja­snych to mogą one być błędne lub prawdziwe. Decyduje o tym kontekst, a nie „fantazja” czytelnika. To kontekst określa wła­ś­ciwe znaczenie sformułowań wieloznacznych i niejasnych. Sa­ma więc wieloznaczność nie jest jeszcze ani błędem, ani here­zją.

W związku z „niejasnością” warto zwrócić uwagę jeszcze na jedno: nie musi ona wynikać z winy piszącego lub z jego braków intelektualnych. Wiele bowiem tekstów jest niejasnych dlatego tylko, że przekraczają one zdolności poznawcze czy­telnika, który nie potrafi ich zrozumieć, np. dla dziecka czyta­jącego z trudem książki wiele ich fragmentów – które dorośli rozumieją bez trudu – wydaje się niezrozumiałych, niejasnych.

Przejdźmy teraz do bardziej szczegółowej analizy tych fragmentów z „Prawdziwego Życia w Bogu”, które są atako­wane przez jego przeciwników jako heretyckie. Prześledzimy przy okazji stosowaną przez nich metodę, która polega na przypisywaniu orędziom zawsze „najgorszego z możliwych znaczeń”, nawet jeśli nie harmonizuje ono z całym kontekstem tego dzieła.

Nie ma identyfikowania Osoby Ojca z Osobą Syna w „Prawdziwym Życiu w Bogu”

Jednym z przeciwników pism Vassuli Ryden jest o. M. Pa­cwa. Oskarża ją o mylenie Osób Boskich przez rzekome iden­tyfikowanie Syna Bożego z Ojcem i Duchem Świętym[8]. Jako jeden z przykładów tego błędu podaje on fragment zdania wy­powiedzianego przez Jezusa: „Zjednoczcie się! Zjednoczcie się! Bądźcie teraz jedno, jak Ja i Ojciec Jedno jesteśmy!” (15.02.89)[9]. Wezwanie Chrystusa przypomina fragment Jego modlitwy arcykapłańskiej: „I także chwałę, którą Mi dałeś, przekazałem im, aby stanowili jedno, tak jak My jedno stano­wimy. Ja w nich, a Ty we Mnie!” (J 17,22-23). Św. Jan przyta­cza jeszcze inne słowa Chrystusa podkreślające Jego jedność z Ojcem: „Ja i Ojciec jedno jesteśmy” (J 10,30).

Powróćmy jednak do tekstów Vassuli Ryden, rzekomo my­lących i utożsamiających Osoby Boskie. Częstym przedmiotem ataków i oskarżeń o błędy trynitarne stają się słowa Chrystusa, które w oryginale angielskim brzmią: „jak Ojciec i Ja jesteśmy jednym i tym samym”[10].

Oskarżenie o błąd jest bezpodstawne. Zdanie to bowiem można rozumieć zupełnie poprawnie następująco: „jak Ojciec i Ja jesteśmy jednym i tym samym Bogiem”, to znaczy: „jak Ojciec i ja jesteśmy tą samą substancją Boską, tą samą naturą Boską, tą samą istotą Boską.” Te trzy pojęcia są używane przez Kościół do określenia Boskiego Bytu w jego jedności (por. KKK 252).

Nie widać powodów, dla których ojciec Pacwa przypisuje analizowanym tekstom „Prawdziwego Życia w Bogu” błędny sens: . Prze­cież sformułowanie słowne orędzia nie narzuca takiej inter­pretacji, a cały kontekst dzieła wyraźnie rozróżnia Osoby Bo­skie, co zresztą dostrzega i sam ojciec Pacwa. Pisze bowiem, że „przynajmniej na 85 stronicach Vassula właściwie ukazuje różnicę między Ojcem i Synem.”[11] Podobnie przyznaje on, że „co najmniej 160 razy w przeczytanych przez niego 5 ze­szy­tach poprawnie ukazana jest różnica między Duchem Świętym, a Jezusem Chrystusem.”[12] Dlaczego więc nie inter­pretuje cyto­wanych orędzi zgodnie ze wspomnianym przez siebie kontek­stem, który wyraźnie zaznacza realne róż­nice między Boskimi Osobami? Przecież taka jest właściwa zasada interpretacji, że w przypadku tekstów wieloznacznych kontekst dzieła – a nie czytelnik i jego fantazja – decyduje o ich znaczeniu. Taką za­sadę stosuje się między innymi w egze­gezie biblijnej.

Nie można stosować się do reguły: kontekst nie ma znacze­nia, gdyż orędziom z „Prawdziwego Życia w Bogu” trzeba zawsze przypisywać znaczenie „najgorsze ze wszystkich moż­liwych”, czyli błędne, niezgodne z nauką Kościoła, heretyckie.

Ojciec M. O’Carroll słusznie wykazuje ojcu Pacwie, iż używając jego metody można źle zinterpretować nawet słowa samego Jezusa, który mówi: „Kto Mnie zobaczył, zobaczył także i Ojca” (J 14,9)[13]. I to prawda. Gdyby bowiem zawsze chciało się przypisywać sens „najgorszy z możliwych”, można by zarzucić Jezusowi z Ewangelii ten sam błąd, który o. Pacwa wykazuje Jezusowi z „Prawdziwego Życia w Bogu”, ten mia­nowicie, że identyfikuje się On z Ojcem jako jedna Osoba.

Używając metody stosowanej przez wielu przeciwników „Prawdziwego Życia w Bogu”, można by też doszukać się he­retyckiej nauki w słowach Jezusa, odnotowanych w Ewangelii: „Ja i Ojciec jedno jesteśmy” (J 10,30). Według logiki bowiem tej specyficznej metody trzeba by rozumieć te słowa w „naj­gorszym z możliwych znaczeń”, a więc: „jesteśmy jedno, bo jesteśmy jedną i tą samą osobą Boską”. Można by też dodać – jak się to czyni często w odniesieniu do „Prawdziwego Życia w Bogu”, że tekst jest „wieloznaczny i niejasny”.

Oczywiście o. Pacwa wie dobrze, że nie można interpreto­wać trudnych zdań z Pisma Świętego przy pomocy metody, której używa w odniesieniu do wieloznacznych fragmentów pism Vassuli. Dlatego też, aby wykazać ojcu O’Carrollowi, jak trzeba właściwie rozumieć wspomniany fragment z Ewangelii Janowej (10,30), cytuje całe kolumny doktorów Kościoła, aby wyjaśnić naprawdę trudny tekst[14]. W tym wypadku posłu­guje się oczywiście metodą właściwą, według której trzeba rozu­mieć wieloznaczne sformułowania zgodnie z kontekstem i nie szukać błędów ani herezji za wszelką cenę. Szkoda, że wielu przeciwników „Prawdziwego Życia w Bogu” nie stosuje – nie wiadomo dlaczego – tej samej metody w odniesieniu do tego dzieła.

Czy można Jezusa nazywać „Ojcem”?

M. Pacwa zarzuca Vassuli, że myli, a nawet utożsamia Osoby Boskie, ponieważ Jezus nazywa siebie „Ojcem” i po­zwala jej tak się do Niego zwracać. Aby udowodnić to „here­tyckie” mylenie Osób, o. Pacwa zadał sobie wiele trudu, by sporządzić całą listę fragmentów orędzi, w których określenie „Ojciec” odnosi się do Jezusa, np. w orędziu z 12 stycznia 1987 roku. Dzięki tej dużej ilości cytatów, wybranych i wy­rwanych z kontekstu, sugeruje się czytelnikowi, że analizo­wane dzieło jest zbiorem błędów, herezji i niedorzeczności.

Rozumowanie osób atakujących „Prawdziwe Życie w Bogu” jest następujące: ponieważ tak samo jest nazywany Bóg Ojciec jak i Syn Boży, dlatego mamy tu do czynienia z myle­niem czy nawet utożsamianiem Osób Boskich.

Pomimo pozorów logiki taki sposób doszukiwania się here­zji identyfikowania Osób Boskich jest błędny. Można by go porównać do wykazywania, że jeśli dwóch ludzi nosi to samo imię, np. Jan, to nie są dwoma odrębnymi osobami, lecz jedną osobą, jednym człowiekiem! Można by też powiedzieć – zgod­nie z logiką tego rozumowania – że wszyscy zakonnicy w ja­kimś domu zakonnym są „jednym człowiekiem” lub „jedną osobą”, bo tytułuje się ich: „ojcowie”. Dziwny to sposób ro­zumowania, a jednak znajduje się on u podstaw dużej części „dowodów na herezje”, które rzekomo znajdują się w pismach Vassuli. Zagadnienie to zostanie omówione jeszcze później.

Oskarżając Vassulę o błąd mylenia Osób Boskich przez na­zywanie ich tym samym imieniem: „Ojciec”, krytycy „Praw­dziwego Życia w Bogu” mieszają dwie rzeczywistości zwią­zane z Trójcą Świętą, bardzo jasno rozgraniczane w teologii katolickiej.

Otóż w teologii dogmatycznej mówi się o Osobach Boskich bądź w ich niezmiennych i wiecznych relacjach trynitarnych, bądź też w ich odniesieniu do bytów stworzonych. Nigdy nie można mieszać tych dwóch rzeczywistości, co niestety wydają się czynić przeciwnicy „Prawdziwego Życia w Bogu”.

Jeśli więc chodzi o relacje między Osobami Trójcy Świętej, to są one wieczne i niezmienne. Znaczy to, że Pierwsza Osoba Boska, Ojciec, zawsze jest Ojcem w odniesieniu do Drugiej Osoby Boskiej, to znaczy zawsze jest „rodzącym” odwiecznie Syna. Dlatego też nie można nigdy mówić – bez popadania w prawdziwą herezję trynitarną – że Druga Osoba Boska w od­niesieniu do Pierwszej Osoby jest raz „Synem”, a raz – „Oj­cem”, to znaczy: raz Tym, który jest „zrodzony”, a kiedy in­dziej znów Tym, który „rodzi”.

Nie można też powiedzieć, że w relacjach trynitarnych Syn jest Ojcem Ducha Świętego, czyli „rodzącym” Go, ani też na odwrót, że Duch Święty jest Ojcem Syna, czyli Tym, który Go odwiecznie „rodzi”. Relacje pochodzenia Osób Boskich są niezmienne i wieczne i powodują, że Osoby Boskie różnią się realnie od siebie. Ten więc myliłby Osoby, kto myliłby relacje pochodzenia lub je negował. Tego jednak w żadnym wypadku nie czyni Vassula Ryden w „Prawdziwe Życie w Bogu”.

Gdy w jej pismach Jezus nazywa siebie „Ojcem”, to nie chodzi nigdy o Jego relację trynitarną do Pierwszej lub Trze­ciej Osoby Boskiej. Innymi słowy: gdy Jezus mówi o sobie jako o „Ojcu” i pozwala Vassuli tak siebie nazywać, wówczas nie określa siebie „Ojcem Ojca Odwiecznego” czyli „rodzącym Ojca” ani „Ojcem Ducha Świętego”, czyli „rodzącym Go”.

Mówiąc o sobie jako o „Ojcu”, nie określa On zatem relacji trynitarnej, lecz przedstawia inne odniesienie: to mianowicie, jakie zachodzi między Nim a nami, istotami stworzonymi. Chrystus nazywa więc siebie „Ojcem” nie w relacji do innych Osób Boskich – czyli nie jako „rodzący inne Osoby Boskie”, co byłoby herezją – lecz w odniesieniu do nas: jest „naszym Ojcem”, „Ojcem całej ludzkości”[15]. I jest to prawdą. Chodzi tutaj więc – z punktu widzenia teologicznego – o relację Osób Boskich do bytów stworzonych. W tej zaś relacji można – bez ryzyka popadnięcia w herezję – nazywać „Ojcem” nie tylko Jezusa, lecz także Ducha Świętego.

I tak np. w Izajaszowym proroctwie, zapowiadającym naro­dzenie się Jezusa Chrystusa, jest On nazwany Ojcem Odwiecz­nym: „Albowiem Dziecię nam się narodziło, Syn został nam dany, na Jego barkach spoczęła władza. Nazwano Go imie­niem: Przedziwny Doradca, Bóg Mocny, Odwieczny Ojciec, Książę Pokoju” (Iz 9,5).

W hymnie zaś do Ducha Świętego, „Przybądź Duchu Święty”[16], znajdujemy określenie „Ojciec ubogich” w odnie­sieniu do Ducha Świętego: „Przyjdź Ojcze ubogich, przyjdź Dawco łask drogich, przyjdź Światłości sumień...”[17]

Jest to poprawne, gdyż w tym wypadku „Ojciec” nie ozna­cza „Rodzącego odwiecznie”, czyli pierwszej Osoby Boskiej w jej niezmiennej i wiecznej relacji do „rodzonego Syna”, lecz „ojcowską” relację Stwórcy do Swojego stworzenia. Ponieważ zaś jesteśmy stworzeni przez wszystkie Osoby Boskie, tzn. przez całą Trójcę Świętą (por. KKK 292), zatem cała Trójca Święta i wszystkie Osoby Boskie są „naszym Ojcem” i mo­żemy je tak nazywać[18]. Św. Tomasz poucza: „kiedy mó­wimy do Boga „Ojcze nasz”, zwracamy się do całej Trójcy”[19].

W Starym Testamencie Bóg, a nie jedna Osoba Boska, był nazywany „Ojcem”, czyli Tym, który nas stworzył, zawarł przymierze, dał prawo Izraelowi (por. KKK 238). W tym wy­padku imię „Ojciec” nie oznacza relacji trynitarnej. „Określa­jąc Boga imieniem „Ojciec, język wiary wskazuje przede wszystkim na dwa aspekty: „że Bóg jest pierwszym począt­kiem wszystkiego i transcendentnym autorytetem oraz że rów­nocześnie jest dobrocią i miłującą troską obejmującą wszystkie swoje dzieci.” (KKK 239)

Tak więc nie ma żadnego błędu trynitarnego ani żadnej na­uki odrzuconej przez Kościół w tych fragmentach „Prawdzi­wego Życia w Bogu”, w których określenie „Ojciec” odnosi się do Jezusa Chrystusa. Nie ma tu żadnego mylenia ani identyfi­kowania Osób Boskich, gdyż w tym wypadku imię nie oznacza niezmiennej relacji trynitarnej, lecz odniesienie: Stwórca-stwo­rzenie. Jeśli więc ktoś zarzuca Vassuli, że źle używa imienia „Ojciec”, ten nie wyraża stanowiska Kościoła, lecz jedynie swój osobisty pogląd, swoją opinię teologiczną.

Dlaczego w mówieniu o Trójcy Świętej raz jest „identyfika­cja”, a kiedy indziej – „odmienność”?

 Pacwa zauważa lub raczej wyrzuca Vassuli, że w jej pi­smach Jezus przedstawia się raz jako identyczny z Duchem Świętym, a w następnym paragrafie – jako różniący się od Niego[20].

Z teologicznego punktu widzenia ta „dwoistość” nie musi być koniecznie herezją. Co więcej, nie można inaczej przed­stawić Tego, który jest Jeden i Troisty zarazem. To przecież stanowi niepojętą dla nas tajemnicę wiary, że istnieje jeden Bóg, lecz w trzech Osobach, które różnią się rzeczywiście od siebie „relacjami pochodzenia” (por. KKK 254).

Jeśli więc w jednym fragmencie „Prawdziwego Życia w Bogu” zaakcentowana jest identyfikacja, wówczas chodzi o Boską naturę, która jest jedna i ta sama dla każdej Osoby Bo­skiej. Gdy zaś ujawnia się odrębność, wtedy chodzi o Boskie Osoby, które nie są identyczne.

Warto podkreślić podobieństwo języka „Prawdziwego Życia w Bogu” – tak bardzo drażniącego tych, którzy doszukują się w nim błędów – z językiem Synodu Toledańskiego XI (675 r.), który usiłuje wyrazić ludzkimi słowami, a więc bardzo ograni­czonymi, nieprzeniknioną tajemnicę jedyności i troistości Trójcy Świętej. Czytamy w orzeczeniach synodalnych: „Ojciec jest tym samym, co Syn, Syn tym samym, co Ojciec, Duch Święty tym samym, co Ojciec i Syn, to znaczy jednym Bogiem co do natury”[21]. W tej wypowiedzi Synodu odnajdujemy tę identyfikację, która tak bardzo niepokoi przeciwników „Praw­dziwego Życia w Bogu”: „jest tym samym, co...”.

Ten sam Synod wyraża inny aspekt tajemnicy Trójcy Świę­tej: „Ojciec nie jest tym samym, kim jest Syn, Syn tym samym, kim Ojciec, ani Duch Święty tym samym, kim Ojciec czy Syn”[22]. Tutaj została wskazana realna różnica między Oso­bami Boskimi, którą widać również w orędziach „Prawdziwe Życie w Bogu”.

Po raz kolejny narzuca się więc wniosek: tajemnica Boga jedynego i trójosobowego jest przedstawiona w taki sam spo­sób w orędziach „Prawdziwego Życia w Bogu”, jak w naucza­niu dogmatycznym Kościoła. Istnieje jedynie różnica języka, która staje się często okazją do nie uzasadnionych ataków.

Odmienne sposoby wyrażania tajemnic wiary w orędziach i dogmatach Kościoła

W orędziach „Prawdziwe Życie w Bogu” znajdują się nieraz sformułowania, które mogą kogoś zaskakiwać, a nawet szoko­wać. Z tego też względu stają się często przedmiotem ostrych ataków. Do sformułowań tych należy między innymi stwier­dzenie Jezusa: „Ja jestem Najświętszą Trójcą, dobrze rozpo­znałaś!” (11.04.88; por. 17.01.89; 3.06.89; 28.07.89)

I tak np. O. Pacwa cytuje fragment orędzia z 25 lipca 1989[23] i zarzuca mu identyfikowanie Osoby Ojca z Osobą Syna, a ponadto identyfikowanie się Jezusa z Trójcą Świętą[24].

Mogą nas zaskakiwać stwierdzenia typu: „Jestem Trójcą Świętą”. Dzieje się tak dlatego, że jesteśmy przyzwyczajeni do innego języka teologicznego, mianowicie do wyrażania prawd wiary w sposób „opisowy”, tzn. przy użyciu trzeciej osoby gramatycznej. W takiej też formie są wyrażone przez Kościół dogmaty trynitarne. I tak np. takim językiem Katechizm przy­pomina prawdę, która jest odpowiednikiem tak gorszącego wielu: „Ja jestem Trójcą” z Prawdziwego Życia w Bogu: „Z powodu tej jedności Ojciec jest cały w Synu, cały w Duchu Świętym; Syn jest cały w Ojcu, cały w Duchu Świętym; Duch Święty jest cały w Ojcu, cały w Synu” (KKK 255, por. Sobór Florencki, 1442: DS 1331).

Język opisowy nie jest jednak jedynym sposobem przedsta­wiania tajemnic wiary. W Piśmie Świętym prawdy trynitarne są często wyrażane nie przy pomocy trzeciej, lecz pierwszej osoby gramatycznej. I tak np. Jezus wyraża jedyność Boskiej natury, mówiąc: „Ja i Ojciec jedno jesteśmy” (J 10,30). Taki sam język spotykamy w orędziach przekazanych przez Vassulę Ryden.

Można się zgodzić z tym, że zaskakujące jest stwierdzenie: „Ja jestem Najświętszą Trójcą”, ale jak ma inaczej „wyrażać się” Bóg, który jest Trójcą, a mówi jako jedna konkretna Osoba Boska, różniąca się realnie od innych Osób, a równocześnie będącą tą samą i jedyną substancją Boską? Jak ma się wyrażać „poprawnie teologicznie” Bóg jeden w Trójcy Świętej? Jak ma „właściwie” przedstawić nieprzeniknioną dla nas tajemnicę jedyności i troistości Boga?

Można też atakującym powyższe wypowiedzi orędzi posta­wić pytanie, z jakimi konkretnymi wypowiedziami dogma­tycznymi papieży, soborów lub synodów Kościoła sprzeczna jest zwalczana przez nich wypowiedź? Jaka jest tu herezja try­nitarna, jaki błąd? Nie ma go, gdyż kontekst dzieła wyjaśnia, jak należy rozumieć każde wieloznaczne czy „szokujące” nas zdanie. Taka jest poprawna metoda interpretowania tekstów: kontekst, a nie samowola czytelnika, nadaje sens wypowie­dziom wieloznacznym.

Prawdy teologiczne wyrażone w pierwszej osobie grama­tycznej można przedstawić w osobie trzeciej. Np. Chrystus mógłby powiedzieć: „Ja, Jezus, jestem Bogiem i człowiekiem”. To samo można wyrazić językiem teologicznym w trzeciej osobie gramatycznej: „Jezus Chrystus posiada prawdziwą na­turę Boską i ludzką”.

Nie zawsze jest jednak łatwe „przetłumaczenie” wypowie­dzi w pierwszej osobie gramatycznej na teologię „opisową”. Czyniąc to, można popełnić błędy. I tak np. słowa Jezusa: „Ja i Ojciec jedno jesteśmy” (J 10,30), można zamienić na poprawne sformułowanie: „Jezus i Ojciec są jednym ze względu na na­turę”. Słowa Zbawiciela można też wyrazić błędnie, np.: „Je­zus i Ojciec są jedno, gdyż są jedną osobą”.

Czytelnik pism Vassuli najczęściej „tłumaczy sobie” teksty orędzi wypowiedziane w pierwszej osobie, na teologię „w trze­ciej osobie gramatycznej. Dokonując jednak tego „tłumacze­nia” orędzi „Prawdziwego Życia w Bogu”, często popełnia się błędy. Dzieje się tak wtedy, gdy ktoś przy tym „tłumaczeniu” nie uwzględnia kontekstu i „tłumaczy” po swojemu, tak jak mu to odpowiada, wypowiedź wyrażoną w pierwszej osobie gra­matycznej na teologię „opisową”, czyli wyrażoną w osobie trzeciej.

Dokonujący tego trudnego „tłumaczenia” często są podobni do człowieka, który niepoprawnie przetłumaczył na obcy język jakieś dzieło teologiczne, a potem zaczyna je krytykować z powodu błędów wynikłych z jego tłumaczenia. I tak często ktoś uważa, iż znalazł herezje w „Prawdziwym Życiu w Bogu”, a tymczasem one znajdują się tylko w jego interpretacji teologicznej, a nie w samych przesłaniach. To zatem fantazyjna interpretacja przeciwników pism Vassuli „stwarza” herezje tam, gdzie ich nie ma, a następnie, po tym „akcie stwórczym” skłania ich do wytykania ich i ostrzegania przed nimi wszyst­kich ewentualnych czytelników.

Nie ma utożsamiania Osoby Ducha Świętego z Osobą Syna w pismach Vassuli

Ojciec Pacwa doszukuje się w pismach Vassuli również utożsamiania Osoby Syna z Osobą Ducha Świętego. Powołuje się m. in. na orędzie z 11 października 1988: „Ich opór wobec słuchania potępia ich. Kto odrzuca Dzieła Mojego Ducha Świętego, ten Mnie odrzuca, bo Duch Święty i Ja jesteśmy Jednym i Tym Samym!...”

I tutaj – w wykazywaniu rzekomej herezji trynitarnej – wi­dzimy raz jeszcze stosowanie zasady nadawania zawsze „naj­gorszego sensu”, bez liczenia się z kontekstem, który przed­stawia Syna i Ducha jako odrębne Osoby Boskie, co – jak już mówiliśmy – zauważył w wielu miejscach tego dzieła sam o. Pacwa. Mimo to krytykuje on słowa Jezusa: „Duch Święty i Ja jesteśmy Jednym i Tym Samym!...” nadając im, bez powodu, błędny sens. Przypisuje tej wypowiedzi utożsamianie Osoby Syna z Osobą Ducha Świętego. Jest to jednak tylko jego inter­pretacja. Cytowane bowiem słowa wcale tego nie stwierdzają jednoznacznie, trzeba więc je interpretować zgodnie z kontek­stem, który zaznacza realną różnicę między Osobą Syna i Du­cha Świętego.

Atakowane słowa mogą więc być zupełnie poprawnie ro­zumiane następująco: „jednym i tym samym Bogiem jeste­śmy”, co oznacza że Syn, Duch Święty, jak i Ojciec są tym samym Bogiem ze względu na tę samą substancję (czyli naturę, istotę Boską por. KKK 253).

Tak więc sens błędny i heretycki nie znajduje się w samych pismach Vassuli Ryden, lecz jest im przypisywany przez osoby zwalczające jej dzieło. Wręcz przeciwnie, krytykowana nauka o Trójcy Świętej tego arcydzieła teologicznego zgadza się cał­kowicie z tym, czego naucza Synod Toledański XI z 675 roku: „Ojciec jest tym samym, co Syn, Syn tym samym, co Ojciec, Duch Święty tym samym, co Ojciec i Syn, to znaczy jednym Bogiem co do natury” (DS 530; por. KKK 253). Warto zwrócić szczególną uwagę na określenie Synodu: „tym samym co”, które jest odpowiednikiem tak atakowanego: „jednym i tym samym” z pism Vassuli.

Czy Syn Boży jest „Duchem”?

Także fragment z 24 września 1988: „Pamiętaj, że Ja jestem Duchem i wszystko, co posiadam, dzielę i z twoim duchem” stał się przedmiotem ostrej krytyki. O. Pacwa umieszcza go w paragrafie poświęconym niepoprawnym wypowiedziom o Du­chu Świętym[25], bez dokładnego sprecyzowania swoich za­strze­żeń. Kontekst sugeruje jednak, że krytykujący widzi tu herezję utożsamiania Osoby Syna z Osobą Ducha Świętego.

Przeanalizujmy więc zawartość teologiczną orędzia, które nie wyjaśnia wprost, która Osoba Boska tu mówi. Istotnie, na pytanie: „Mój Boże?” Vassula otrzymuje odpowiedź: „Jestem. Pamiętaj, że Ja jestem Duchem i wszystko, co posiadam, dzielę i z twoim duchem.” Przekazujący to orędzie określa siebie jako Bóg, Stwórca, Życie, Pan. Mówi też, że jest „Ojcem” Vassuli, którą nazywa „dzieckiem”. W każdym razie Ten, który mówi – Bóg Ojciec lub Jezus Chrystus – stwierdza, że jest „Duchem”.

Czy o. Pacwa ma rację, umieszczając ten fragment między błędami trynitarnymi dotyczącymi Osoby Ducha Świętego? Czy jest w tych słowach identyfikacja Osoby Ducha Świętego z Osobą Ojca lub z Synem Bożym? Nie. Mamy tu do czynienia z całkowicie poprawnym zastosowaniem słowa „duch”, które posiada bardzo różne znaczna. Jest tu najwyżej zbieżność i podobieństwo słów, nie ma zaś ontologicznej identyfikacji Osób Boskich, która byłaby błędem.

Wystarczy spojrzeć do jakiegoś słownika biblijnego, aby zobaczyć, ile różnych znaczeń może mieć w Piśmie Świętym słowo „Duch” lub „duch”.

W teologii dogmatycznej pojęcie „duch” odnosi się do Boga w dwóch znaczeniach. Może ono odnosić się do Trzeciej Osoby Boskiej, to znaczy do Ducha Świętego, ale można je też odnieść do boskiej natury wspólnej wszystkim Osobom. Uży­wając pojęcia „duch” w drugim znaczeniu mówi się, że Bóg jest duchem, tzn. nie jest materialny i posiada wszystkie cechy bytu, który nazywa się w filozofii i teologii duchem.

Według teologii katolickiej wszystkie właściwości Boskiej natury są wspólne trzem Osobom Boskim. A więc każda z Nich jest wieczna, nieskończona w Swojej doskonałości, nie­zmienna itd. Ponieważ zaś w Swojej Boskiej substancji Bóg jest duchem, trzeba powiedzieć, że każda Boska Osoba jest duchem, tzn. posiada wszystkie cechy bytu duchowego. Jak więc mówi się, że Bóg jest duchem, tak też można powiedzieć, że Ojciec jest duchem, Syn Boży jest duchem i Duch Święty jest duchem.

A więc jeśli w jakimś orędziu, przekazanym przez Vassulę, Bóg Ojciec lub Jezus mówi: „Jestem Duchem”, to oznacza: „Nie jestem bytem materialnym. Jestem bytem duchowym, który potrafi poznawać, kochać, jest wolny itp.”

Warto też wspomnieć, że św. Paweł nazywa Chrystusa, Drugiego Adama, „duchem ożywiającym”, bez wygłaszania herezji trynitarnych. Wyjaśnia: „Tak też jest napisane: Stał się pierwszy człowiek, Adam, duszą żyjącą, a ostatni Adam du­chem ożywiającym” (1 Kor 15,45).

Tak więc w orędziach „Prawdziwego Życia w Bogu” nie ma błędu utożsamiania Osób Boskich, kiedy któraś z Osób mówi o sobie, że jest „Duchem”, gdyż określa to duchową naturę Boga.

Podobieństwo nazw nie oznacza ontologicznej identyfikacji Osób Boskich

Aby wykazać herezję mylenia Osób Boskich, o. Pacwa gromadzi jeszcze inne orędzia Vassuli, w których Jezus okre­ślony jest tymi samymi imionami, co Duch Święty np.: „Duch Prawdy”, „Duch Miłości”, „Duch Łaski”[26].

To prawda, że w orędziach „Prawdziwe Życie w Bogu” Syn Boży i Duch Święty są opisywani czasami tymi samymi okre­śleniami. Ale czy można z tego wyciągać wniosek, że Osoby Boskie są przez to utożsamiane? Nie, ponieważ przypomina­łoby to wspomniane już wyżej błędne wnioskowanie typu: po­nieważ kilku ludzi ma to samo imię i nazwisko, dlatego są jedną osobą. Albo: wszyscy lekarze świata są jedną osobą, po­nieważ nazywa się ich lekarzami i zajmują się leczeniem cho­rych.

Tutaj dochodzimy do być może najpoważniejszego błędu metodologicznego i teologicznego popełnianego przez prze­ciwników pism Vassuli, a mianowicie, że widzą identyfikowa­nie Osób Boskich w fakcie nazywania ich tymi samymi lub podobnymi określeniami, imionami. I tak o. Pacwa wielokrot­nie przypisuje Vassuli utożsamianie Ojca z Synem jako Osób, gdyż Jezus mówi, że jest „naszym Ojcem” i że można Go tak nazywać. Przeciwnik ten przypisuje „Prawdziwemu Życiu w Bogu” to samo heretyckie utożsamianie Osoby Syna z Osobą Ducha Świętego, ponieważ Jezus mówi, że jest Duchem, Du­chem Miłości, Duchem Mądrości itp.

Metoda ta to podążanie w niewłaściwym kierunku. Można porównać mozolny trud ojca Pacwy z szaloną pracą kogoś, kto sobie stawia za cel wykazanie, że wszystkie osoby na świecie noszące np. imię „Jan” są tą samą osobą, tym samym człowie­kiem!

Aby ukazać niewłaściwość metody stosowanej przez prze­ciwników pism Vassuli, trzeba przypomnieć jeszcze raz kilka punktów nauki Kościoła o Trójcy Świętej.

Otóż oskarżenia o. Pacwy, pozornie uzasadnione, zawierają w sobie zapomnienie – oczywiście mimowolne – nauki do­gmatycznej Kościoła o różnicach pomiędzy Boskimi Osobami. Wyjaśnijmy nieco bliżej ten zarzut.

Otóż według nauki Kościoła, przypomnianej przez Kate­chizm, Osoby Boskie różnią się realnie między sobą relacjami pochodzenia, a nie nazwami, jakie im przypisujemy (por. KKK 254). Tak więc „‘Ojciec’, ‘Syn’, ‘Duch Święty’ nie są tylko imionami oznaczającymi sposoby istnienia Boskiego Bytu” (KKK 254).

I to właśnie ta prawda dogmatyczna jest często zapominana, gdy przeciwnicy „Prawdziwego Życia w Bogu” atakują frag­menty mówiące o Trójcy Świętej. Nie twierdzę, że przeciwnicy ci nie znają nauczania Kościoła o relacjach w Trójcy Świętej. Z pewnością ta nauka jest dobrze znana o. Pacwie, czego daje liczne dowody. Co więcej, to paradoksalnie w imię tej właśnie nauki walczy on z teologią trynitarną „Prawdziwego Życia w Bogu”. A jednak, chociaż zna tę naukę, to wydaje się, że za­pomina o niej, kiedy rozpoczyna tropienie herezji trynitarnych u Vassuli. Wyjaśnijmy to dokładniej, przypominając po raz kolejny naukę Kościoła.

Otóż według dogmatów trynitarnych Kościoła – jak już wielokrotnie zostało powiedziane – Osoby Boskie różnią się realnie między sobą nie swoimi imionami, lecz relacjami po­chodzenia. Znaczy to, że Ojciec różni się od innych Osób Bo­skich nie swoim imieniem „Ojciec”, lecz przez to, że „rodzi” odwiecznie Syna. Syn jest realnie różny od innych Osób nie przez to, że nosi inne imię niż Ojciec i Duch Święty, ale przez to, że jest odwiecznie „rodzony”. Wreszcie Trzecia Osoba Bo­ska nie identyfikuje się z innymi Osobami, bo nazywa się „Du­chem Świętym”, lecz dlatego że „pochodzi”. Tę właśnie naukę Soboru Laterańskiego IV z 1215 roku przypomina nam Kate­chizm mówiąc: „Ojciec jest Tym, który rodzi; Syn Tym, który jest rodzony: Duch Święty Tym, który pochodzi” (KKK 254).

Tak więc – przypomnijmy to jeszcze raz – to nie imiona Osób Boskich różnicują Je realnie, lecz Ich relacje pochodze­nia. Utożsamiałby więc Osoby Boskie ten, kto utożsamiałby „relacje pochodzenia”. Negowałby istnienie odrębnych Osób w Trójcy Świętej ten, kto odrzucałby istnienie tych relacji. Samo podobieństwo imion nie jest utożsamianiem Osób Boskich na płaszczyźnie bytowej. Inaczej mówiąc określanie Osób Bo­skich tym samym imieniem jest utożsamianiem jedynie słow­nym, a nie realnym, ontologicznym.

Gdy tymczasem atakujący „Prawdziwe Życie w Bogu” chcą znaleźć w tych pismach herezje, odkładają na bok nauczanie dogmatyczne o relacjach trynitarnych i koncentrują się na szu­kaniu podobieństw słownych, czyli podobnych lub identycz­nych imion, przypisywanych Boskim Osobom. Kiedy znajdują te podobieństwa, są przekonani, że doszukali się herezji tryni­tarnych, identyfikujących Osoby Boskie na płaszczyźnie onto­logicznej.

Otóż ta metoda jest nie do przyjęcia z punktu widzenia teo­logicznego. Nie ma logiki w tym sposobie rozumowania, jak nie byłoby jej – powtórzmy to raz jeszcze – w stwierdzeniu, że troje dzieci jest jednym i tym samym chłopcem, ponieważ każde z nich nosi imię Jan.

Tak więc mozolna praca dokonana w trzech artykułach przez o. Pacwę – polegająca na zbieraniu fragmentów orędzi, w których Osoby Boskie noszą te same lub podobne imiona – nie ma wartości dowodowej, wykazuje bowiem podobieństwo nazw a nie samych Osób, ujawnia więc podobieństwo słowne, czysto werbalne a nie realne.

Aby wykazać, że Vassula w swych pismach identyfikuje Osoby Boskie, trzeba by udowodnić, że identyfikuje lub od­rzuca relacje pochodzenia w Trójcy Świętej, ponieważ to one, a nie imiona Osób są powodem Ich realnych różnic. W „Praw­dziwym Życiu w Bogu” istniałaby więc błędna identyfikacja Osób Boskich, gdyby w krytykowanych tekstach Vassuli znaj­dowały się stwierdzenia typu: „Ojciec jest tym, który rodzi, a równocześnie Syn rodzi i Duch Święty rodzi”; „Ojciec jest zrodzony, jak Syn jest rodzony i jak Duch Święty jest ro­dzony”; „Ojciec pochodzi, jak Syn pochodzi i Duch Święty pochodzi”. Oczywiście takich błędnych sformułowań nie można się doszukać w „Prawdziwym Życiu w Bogu”.

Vassula nie głosi herezji patrypasjanizmu

Patrypasjanizm jest herezją trynitarną głoszącą, że Ojciec i Syn są jedną osobą, dlatego też Bóg Ojciec cierpiał i umarł na krzyżu pod postacią Jezusa Chrystusa. Ponieważ o. Pacwa oskarża pisma Vassuli o utożsamianie Osób Boskich, dlatego też próbuje doszukać się w nich i tej dawnej herezji trynitarnej. I tak, dokonując karkołomnej analizy, a nie mogąc mimo to przypisać pismom Vassuli formalnego patrypasjanizmu, do­chodzi on do następującego stwierdzenia: „być może Vassula sądzi, że to Jezus cierpiał, ale tekst nie jest jasny”[27].

Otóż tekst jest zupełnie jasny, gdy się uwzględni jego kon­tekst. Bez najmniejszego cienia wątpliwości można więc po­wiedzieć, że według „Prawdziwego Życia w Bogu” to nie Oj­ciec, lecz Jezus Chrystus, Syn Boży, cierpiał i umarł na krzyżu. Wystarczy przeczytać jeden z wielu fragmentów zawierających opis męki Pana, Syna Bożego, który stał się człowiekiem. Jako przykład można zacytować orędzie z 9 listopada 1986 roku. Jezus przypomina w nim Swoją mękę, śmierć i Swe ostatnie słowa skierowane do Ojca, z którym nie identyfikuje się jako Osoba Boska. Aby rozwiać ostatnie wątpliwości co do tego, kto cierpiał na krzyżu, Jezus kończy to właśnie orędzie sło­wami: „Ja Jezus Chrystus opisałem ci Moją agonię.”

Jednakże, jakby to wszystko było bez wartości, jakby kon­tekst dzieła, a nawet samo „przedstawienie się” Jezusa Chry­stusa nie miało żadnego znaczenia, o. Pacwa, koncentruje się wy­łącznie na krótkim dialogu między Jezusem i Vassulą, wy­cią­gając z niego zbyt daleko idące posądzenia o patrypasja­nizm. Oto ten dialog:

„Kocham Cię, Ojcze, niewypowiedzianie”. – mówi Vassula. „Kocham cię, córko” – słyszy odpowiedź Jezusa (7.04.87).

Ponieważ w dalszej części orędzia Ten, który został przez Vassulę nazwany „Ojcem”, a który nazwał ją „córką”, mówi o Swoich cierpieniach i o Swojej śmierci na krzyżu, o. Pacwa przedstawia swe podejrzenie o patrypasjanizm, twierdząc, że to być może Bóg Ojciec opisuje tu Swoją śmierć na krzyżu. Mało znaczy dla niego, że Ten, który opisuje Swe cierpienia i śmierć na krzyżu jeszcze w tym samym fragmencie przedstawia się jako Jezus Chrystus! Mówi bowiem: „Nie bój się. Ja, Jezus, jestem z tobą” (7.04.1987). Zatem nie chodzi tu o śmierć Boga Ojca na krzyżu, lecz o ukrzyżowanie Jezusa. To jest oczywiste, ale nie dla o. Pacwy. Dlaczego? Dlatego że Vassula zwraca się do Jezusa słowem: „Ojcze” i dlatego że On odpowiada jej: „córko”.

Już poruszaliśmy temat, czy można zwracać się do Chry­stusa, wzywając Go: „Ojcze”. Pozostaje jednak drugi problem, ten mianowicie, czy Jezus ma prawo nazywać Vassulę „córką”, nie identyfikując się przez to z Osobą Ojca.

Otóż wydaje się, że Jezus nie tylko ma prawo zwracać się po ojcowsku do ludzi, lecz korzysta z tego. I tak np. zwraca się do Swoich uczniów słowami: „dzieci” (por. Mk 10,24; J 12,33; 21,5). Czy identyfikuje się przez to z Ojcem jako jedna Osoba Boska? Z pewnością nie, jak nie czyni tego nazywając Vassulę „córką”. Chodzi bowiem tutaj o relację Stwórcy do stworzenia.

Zresztą takimi samymi słowami: „Moja córko”, zwracał się Jezus do wielu mistyczek, m. in. do św. Faustyny Kowal­skiej[28], która z kolei mówi o Jego „ojcowskim sercu”[29], a nawet na­zywa Go swoją „Matką”[30], nie myląc Go z pewno­ścią ani nie utożsamiając z Maryją.

Tak więc „Prawdziwe Życie w Bogu” nie identyfikuje Osób Boskich ani nie rozszerza błędnego patrypasjanizmu. To jedy­nie stosowana przez atakujących Vassulę niewłaściwa metoda analizy tekstów pozwala im przypisywać te błędy, jak zresztą pozwoliłaby również je przypisać innym osobom, np. św. Fau­stynie.

Otóż w jednej z zanotowanych przez nią rozmów Jezus mówi jej, że jest „Ojcem grzeszników”, który poświęcił Swoje życie za nich. Zbawiciel stwierdza: „Serce moje jest przepeł­nione miłosierdziem wielkim dla dusz, a szczególnie dla bied­nych grzeszników. Oby mogły zrozumieć, że ja jestem dla nich Ojcem najlepszym, że dla nich wypłynęła z serca mojego krew i woda, jako z krynicy przepełnionej miłosierdziem...”[31] Cóż, może i tu ktoś doszuka się patrypasjanizmu, ale św. Fau­styna z pewnością go nie głosi.

Nie ma też innych błędów w pismach Vassuli

W „Prawdziwym Życiu w Bogu” nie ma – moim zdaniem – nie tylko błędów trynitarnych, ale żadnych innych. Przeciwnie, można tam znaleźć tylko naukę głoszoną przez Kościół. Czy­tałem i analizowałem atakowane przez o. Pacwę teksty Vassuli, w których jest mowa o Kościele, o jego jedności. Nie tylko nie znalazłem w nich herezji, lecz przeciwnie – tylko naukę zgodną z nauczaniem Soboru Watykańskiego II[32]. Nie pomi­nąłem też krytykowanych fragmentów o Jezusie Chrystusie, o Jego zmartwychwstaniu, o Jahwe. I w nich również nie znala­złem przypisywanych im błędów. Nie pominąłem też wypo­wiedzi rzekomo erotycznych i nie znalazłem w nich nic bar­dziej „gorszącego” niż u innych mistyków, np. u św. Jana od Krzyża czy u św. Mechtyldy.

Dlatego też byłem i jestem wciąż gotów dyskutować ze wszystkimi nad każdym zdaniem, a nawet nad każdym słowem z „Prawdziwego Życia w Bogu”, jednak pod jednym warun­kiem, tym mianowicie, że oskarżający to dzieło będzie używał metody uczciwej, czyli takiej samej, jakiej używa się przy eg­zegezie biblijnej, a nie – tendencyjnej, stosowanej wyłącznie do analizy pism Vassuli Ryden.

Wszystko można skompromitować

Stosując metodę wypisywania dużej ilości cytatów i nada­wania im najdziwniejszych znaczeń, bardzo łatwo można ośmieszyć każde dzieło. Z każdej bowiem książki da się wyjąć liczne cytaty w taki sposób, by sobie zaprzeczały i sprawiały przez to wrażenie bezsensownych. Można by to uczynić nawet z Pismem Świętym, gdyby się chciało udowodnić, że jest to księga wypełniona bezsensownymi wypowiedziami. Tak, wszystkiego można dokonać, trzeba tylko zastosować „odpo­wiednią” metodę.

Ks. Michał Kaszowski

Przypisy: 

[1] Katechizm Kościoła Katolickiego, Pallotinum 1994.

[2] Tego zdania jest m. in. o. M. Pacwa SJ. Swoje zarzuty dotyczące nauki o Trójcy Świętej w pismach Vassuli Ryden wyraził między innymi w trzyczęściowym artykule „A Critique of a Visio­nary”, w Catholic Twin, Circle, August 1, 1993 s. 4-5; Sunday, August 8, 1993, s. 4-5; Sunday, August 15, 1993, s. 4-5.)

[3] Sobór Konstantynopolitański II (553): DS 421, KKK 253.

[4] Znajdujemy w tych Orędziach określenie: „Jestem Zrodzonym Synem Boga” (27.09.86); Czy pamiętasz... Kto dał światu, aby go zbawić, Swego Syna Jedynego, którego zrodził? (4.10.86)

[5] Por. 21.11.88; 20.12.88; 22.04.90.

[6] Por. 21.10.86; 23.09.91; 30.05.93; 9.10.94; 25.10.94; 3.04.95; 1.12.95; 10.12.95.

[7] W chwili pisania tego artykułu zostały opublikowane 94 zeszyty.

[8] Pisze on: „According to this evidence, it would be incorrect and heretical for a Christian to follow Vassula’s confusion of the Son with either the Father or the Holy Spirit.” (F. M. Pacwa, A Critique of a Visionary. Part I in a III-part Series on Vassula, Catholic Twin, Circle, August 1, 1993 p. 5)

[9] Por. 9.02.89; 26.07.89; 29.03.89; 29.11.89.

[10] W oryginale angielskim słowa orędzia brzmią: „Unite! - Unite! Be one now as the Father and I are One and the Same!” (15.02.89).

[11] „On more then 85 pages Vassula correctly differentiates between the Father and the Son, usually in the context of the Son teaching Vassula to pray to the Father.” Fr. M. Pacwa, A Critique of a Visionary. Part II in a III-part Series on Vassula, Catholic Twin, Circle, August 8, 1993 p. 4. Na tej samej stronie pisze on jeszcze o prawidłowym rozróżnianiu Osób Boskich w pismach Vassuli: „Other expressions in the notebooks distinguish prop­erly between the Father and the Son”.

[12] „Most of her references to the Holy Spirit, more than 160 by my count, appear to distinguish Jesus from the Holy Spirit aptly. No one need dispute these acceptable statements on the Trinity” F. M. Pacwa, A Critique of a Visionary. Part II in a III-part Series on Vassula, Catholic Twin, Circle, August 8, 1993 p. 4.

[13] Por. Fr. M. Pacwa, A Critique of a Visionary. Part I in a III-part Series on Vassula, Catholic Twin, Circle, August 1, 1993 p. 5.

[14] Fr. M. Pacwa, A Critique of a Visionary. Part I in a III-part Series on Vassula, Catholic Twin, Circle, August 1, 1993 p. 5.

[15] Por. Orędzie z dnia 17.02.87.

[16] „Veni, Sancte Spriritus”.

[17] „Veni Pater pauperum, veni Dator munerum, veni Lumen cordium”.

[18] Por. W. Granat, Bóg jeden w Trójcy Osób. Dogmatyka katolicka, Tom I. Lublin 1962, p. 404-405.

[19] S. th. I, q.23, a. 2, ad 3.

[20] „«Jesus» distinguishes himself from the Holy Spirit in one paragraph, but identifies himself as the Holy Spirit in the next” (Fr. M. Pacwa, A Critique of a Visionary. Part I in a III-part Series on Vassula, Catholic Twin, Circle, August 1, 1993 p. 5).

[21] DS 530. Por. KKK 253.

[22] DS 530. Por. KKK 254.

[23] „Miejcie zatem ufność, bo jesteście w Ramionach waszego Ojca. Ja, Najświętsza Trójca, jestem Jednym i Tym Samym”.

[24] „In addition to calling Jesus the Father, now Jesus is the same as the Holy Trinity!” Fr. M. Pacwa, A Critique of a Visionary. Part II in a III-part Series on Vassula, Catholic Twin, Circle, August 8, 1993 p. 4.

[25] Fr. M. Pacwa, A Critique of a Visionary. Part I in a III-part Series on Vassula, Catholic Twin, Circle, August 1, 1993 p. 5.

[26] Por. Fr. M. Pacwa, A Critique of a Visionary. Part I in a III-part Series on Vassula, Catholic Twin, Circle, August 1, 1993 p. 5.

[27] „Perheps Vassula means Jesus suffered, but the text is unclear”. Fr. M. Pacwa, A Critique of a Visionary. Part I in a III-part Series on Vassula, Catholic Twin, Circle, August 1, 1993 p. 5.

[28] Por. Dzienniczek, Miłosierdzie Boże w duszy mojej, Warszawa 1993 1181, 1182 itd.

[29] „W Tobie, Panie, wszystko dobre jest, co daje ojcowskie Twe serce” Dzienniczek 343.

[30] „Jezu – Hostio żywa, Tyś Matką moją, Tyś mi wszystkim” Dzienniczek 230.

[31] Dzienniczek, 367.

[32] Porównaniem nauki Kościoła o jedności z pouczeniami na ten temat zawartymi w pismach Vassuli zająłem się w artykule: „Jedność Kościoła według Soboru Watykańskiego II i Vassuli Ryden”, w: Prawdziwe Życie w Bogu, Zeszyty 46-90, Katowice 1998 s. 730-747, Vox Domini. Przekład angielski: „Unity According to the Second Vatican Council and Vassula Ryden, in Touched by the Spirit of God. Insights into „True Life in God”, Independence, Missouri 1997, pp. 39-60. Published by „Trinitas”.